ยังไม่มีใครสรุปได้ แต่มีเรื่องหนึ่งที่ยืนยันตรงกันทุกชนชาติ ทุกภาษาและกาลเวลา คือ เรื่องการระลึกชาติได้ ของเด็กเกิดใหม่ มีทุกชาติ ไม่ว่าจะฝรั่ง อินเดีย เอเชีย ชนเผ่า ที่ไม่ได้นับถือศาสนาสมัยใหม่ ก็มีความเชื่อเรื่องเวียนว่ายตายเกิด พวกเด็กที่อ้างว่าระลึกชาติได้ หลายคน พอไปพิสูจน์ก็สามารถบอกทุกอย่างได้ถูกต้อง จะอธิบายเรื่องนี้ยังไงครับ? แต่ก่อนยุโรปก็เชื่อเรื่องเวียนว่ายตายเกิด เพลโตก็เชื่อเรื่องเวียนว่ายตายเกิด แม้จะต่างกันออกไปบ้าง เช่น เขาเชื่อวิญญาณไปเกิดเป็นสิ่งมีชีวิตระดับล่างก่อนแล้วค่อยๆมาเกิดในชั้นที่สูงขึ้นไปเรื่อยๆ ผู้ศรัทธาศาสนาคริสต์ยุคแรกๆอย่าง Origen ก็เชื่อเรื่องเวียนว่ายตายเกิด แม้จะถูกมองว่านอกรีตไปในภายหลัง
สำหรับผมที่ศึกษาเรื่องพวกนี้มาเยอะ มีสอง-สามอย่างที่ เป็นสากล คือ การระลึกชาติ และ พลังของดวงดาวต่อชะตาชีวิต (โหราศาสตร์) และการถูกผีสิง-ไล่ผี (เทพลง มารลง ผีลง พระเจ้าลง บรรพบุรุษลง คนรู้จักลง หรืออะไรก็แล้วแต่)
สุดท้ายแล้ว แนวทางที่ฟังได้ที่สุดของผมคือ แนวจิตวิทยาสาย คาร์ล จุง